Door: GreenRats
Als rattenjager heb ik het voorrecht om verschillende plekken te bezoeken. Vooral bij buiten klussen bevind ik mij nog weleens in wisselend gezelschap en loop ik letterlijk tussen de paarden, koeien, geiten, varkens en kippen. Als de zon onder gaat, komen ook de nachtbrakers tevoorschijn zoals egels, hazen en konijnen, marters, uilen, muizen en natuurlijk... ratten.
Als er op grotere schaal bestreden moet worden, is de natuurlijke balans vaak al behoorlijk verstoord. Een populatie ratten heeft de kans gekregen om in rap tempo te groeien. Soms is dat ook niet helemaal te voorkomen. Uiteindelijk is een rat ook gewoon een levend wezen met een functie in ons ecosysteem. Tegelijk zorgt hun slimme, inventieve manier van overleven soms voor wanhopige en gevaarlijke situaties. De aanwezigheid van ratten moet geen plaag worden. Tijdig ingrijpen is belangrijk en noodzakelijk om populaties beheersbaar te krijgen en te houden. Op die manier wordt erger voorkomen en biedt mijn inzet een effectief, humaan en duurzaam alternatief op het gebruik van rattengif. Want nu het gebruik van gif verboden is, zal het ecologische antwoord op rattenbeheersing alleen maar interessanter geworden.
Veel mensen vinden ratten eng en vies. Ik vind dat niet maar het feit blijft dat rattenplagen een behoorlijk risico voor de hygiëne en de gezondheid kunnen vormen. Daarom doe ik wat ik doe. Niet omdat ik een hekel heb aan ratten, integendeel. Ratten kampen nu eenmaal met een behoorlijk imagoprobleem. Een greep uit de rattensoorten in Nederland, is daarom wel op zijn plaats. Ze komen in verschillende soorten en maten. Hoewel sommige niet écht tot de ratten behoren, zegt de naam anders.
Tamme rat (Rattus norvegicus domestica) maakte al vroeg deel uit van mijn leven. Het zijn schone, intelligente, sociale en vindingrijke dieren. Uiteraard kun je tamme ratten niet meer zomaar vergelijken met wilde ratten. Alleen is -zeker qua uiterlijk- de stap niet zo heel groot. De tamme rat stamt rechtstreeks af van hun wilde bruine voorouders en alleen de uiterlijke kenmerken vertonen nog overeenkomsten. Er zijn verschillende soorten met verschillende kleuren. Deze 'mutaties' zijn voor een groot deel ontstaan in laboratoria of door hobbyfokkers. Het gedrag is inmiddels helemaal gericht op mensen. Tamme ratten overleven niet meer in het wild en zijn daarom ook geen ziekte verspreiders. Wel zijn het mooie, leergierige en gewilde huisdieren.
'Tamme rat' , foto: GreenRats
Bruine rat (Rattus norvegicus) kom ik veruit het meest tegen tijdens mijn werk. In het geval van rattenoverlast in schuren, stallen, kelders of de tuin; het gaat dan bijna altijd om bruine ratten. Ze worden weleens rioolratten genoemd, want ook daar zijn ze veelvuldig te vinden. Het zijn fors gebouwde dieren met een kortere staart in verhouding tot het lichaam. Oorspronkelijk komen ze uit Azië maar door de komst van de scheepvaart, bleek het een koud kunstje om zich in rap tempo wereldwijd te verspreiden. Niet voor niets worden het 'cultuurvolgers' genoemd. Ze leven graag dicht in de buurt van mensen en dieren, omdat daar voedsel en beschutting te vinden is. Niet erg kieskeurig met eten maar dol op granen en vlees. Het zijn uitstekende zwemmers, graven als de beste en kunnen ook nog eens behoorlijk klimmen. Hun neofobische karakter kan de bestrijding tot een uitdaging maken en is precies de reden waarom mechanische bestrijding soms maar magere resultaten bieden. Daar komt bij dat ze over een behoorlijke intelligentie beschikken en gevaar snel leren herkennen. De draagtijd van een bruine rat is ongeveer drie weken en na een week of zes zijn ook deze vrouwtjes weer geslachtrijp. Een nestje bestaat al snel uit 10 jongen of meer. En zo snel kan het gaan.
'Bruine rat'
Zwarte rat (Rattus rattus) komt iets minder voor in Nederland maar is inmiddels aan een behoorlijke opmars bezig. Bruine en zwarte ratten zijn verschillend in uiterlijk en leefwijze maar het onderscheid is soms moeilijk te maken. Kleur is niet alles. Zwarte ratten leven vaak hoger in gebouwen en op zolders. Ze geven de voorkeur aan zaden, granen, groente en fruit en zijn uitstekende klimmers. Kenmerkend voor de zwarte rat is dat de staart langer is dan het lichaam. De kop is iets spitser, met kalende oren en de bouw ranker in vergelijking met de bruine rat. Mijn ervaring is dat ze ook een stuk schuwer en beweeglijker zijn dan hun bruine soortgenoten.
'Zwarte rat'
Woelratten zijn eigenlijk geen ratten. Het zijn echte planteneters en ze zorgen voor knaagschade aan de wortels van fruitbomen, gewassen en bloembollen. Het zijn uitstekend gravers en ze leggen ondergronds complete gangenstelsels aan. Vaak leven ze dicht bij het water en kunnen prima zwemmen. Ik kom ze nog weleens tegen langs de slootkant of in velden, boomgaarden en moestuinen. Hier kunnen ze een behoorlijke ravage aanrichten met graven. Soms is het lastig te onderscheiden van rattengangen. Mijn ervaring is dat de gangenstelsels van woelratten vaak wat meer kronkelig zijn en aan de oppervlakte lopen. De gaten zijn ook iets kleiner dan de gangen van een rat en ook de locaties zijn, gezien hun plantaardige dieet, vaak selectiever. Bij twijfel loont om even verder te zoeken. De aanwezigheid van wissels, buiksmeer, knaagschade of keutels kunnen getuigen dat er ratten actief zijn. Woelratten zijn, in tegenstelling tot bruine en zwarte ratten, beschermd in Nederland.
'Woelrat'
Muskusratten ook weleens 'waterkonijnen' genoemd. Ook de muskusrat behoort niet tot de ratten. Noch tot de konijnen. Ze komen oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Het is een planteneter en een uitstekende zwemmer. Ze leven dan ook vooral in- en rond het water en graven daar gangen in de oevers. Mede daarom staat de muskusrat sinds enkele jaren op de lijst van 'invasieve uitheemse diersoorten die zorgwekkend zijn'. Deze zorgen zijn gebaseerd op onderzoeken die aantonen dat de muskusrat de veiligheid van onze dijken aantast. De waterschappen hebben daarom de verplichting om de populatie muskusratten zo laag mogelijk houden om schade aan dijken te voorkomen.
'Muskusrat'
'Beverrat'
Dit geldt ook voor de beverrat, een ander uitheems diersoort welke voor schade zorgt aan dijken en oevers. Qua uiterlijk lijken ze veel op elkaar maar is de beverrat een stuk forser gebouwd dan de muskusrat. Ook zijn muskusratten veelal te vinden in het water en begeven beverratten zich veelal langs de waterkanten.